پولدرمانی هیجانی و خریدهای احساسی | قسمت چهارم | فصل اول
در این گفتوگو، محور اصلی ادامهی مسیر سواد مالی از مرحلهی «ثبت هزینهها» به مرحلهی «بودجهبندی و کنترل رفتار خرید» است. برنامه با یادآوری جلسه قبل شروع میشود: اینکه ثبت روزانه خرجها نقطهی ورود جدی به سواد مالی است، چون تا چیزی اندازهگیری نشود، تحلیلپذیر نیست. تأکید میشود که هیچکس جز خود ما نمیتواند الگوی خرجکردنمان را دقیق بفهمد و مرور هفتگی/ماهیانهی اعداد، اطلاعات شگفتانگیزی از عادتهای مالیمان نشان میدهد.
سپس خانم دکتر «بودجهبندی ۵۰/۳۰/۲۰» را به عنوان یک روش علمی و ساده معرفی میکند: ۵۰٪ برای نیازهای ضروری، ۳۰٪ برای خواستهها و هزینههای اختیاری، و ۲۰٪ برای پسانداز . نکته مهم این است که این ۲۰٪ میتواند از درصدهای کوچکتر هم شروع شود؛ حتی ۵٪ یا کمتر، اما اصل ماجرا این است که عدد پسانداز صفر نباشد . چون همین پسانداز کوچک، هم «پسانداز اضطراری» میسازد و هم در بلندمدت تبدیل به فرصت سرمایهگذاری میشود.
در بخش بعدی، اهمیت پسانداز از زاویه روانشناسی و رفتار مالی پررنگ میشود: بسیاری از افراد در جهان با استرس مالی درگیرند و بخشی از انرژی ذهنی روزانهشان صرف نگرانیهای پولی میشود؛ بنابراین صرفِ نظم مالی، حتی قبل از اینکه درآمد تغییر کند، میتواند ذهن را آرامتر کند. همچنین یک نکته کلیدی گفته میشود: هرچه زودتر پسانداز را شروع کنیم، اثر مرکب آن در آینده بیشتر است؛ حتی اگر مقدار پسانداز فردی که زودتر شروع کرده کمتر باشد، باز هم در افق بلندمدت جلوتر خواهد بود. اینجا مثال «پسانداز اجباری» هم مطرح میشود؛ اینکه اگر پسانداز از همان ابتدا بهصورت خودکار/اجباری جدا شود، مقاومت ذهنی کمتر میشود و افراد راحتتر با آن کنار میآیند.
بخش جذاب دیگر برنامه درباره «خریدهای هیجانی» است: گفته میشود درصد قابل توجهی از افراد وقتی استرس دارند، برای بهتر شدن حالشان به خرید کردن پناه میبرند و بعدتر پشیمان میشوند. راهکار عملی پیشنهادی این است که برای خریدهای غیرضروری (بالای یک مبلغ مشخص متناسب با درآمد)، یک قانون تأخیر ۲۴ ساعته بگذاریم؛ آمارها هم نشان میدهد با همین توقف کوتاه، بخش زیادی از خریدها یا لغو میشود یا تغییر میکند. نمونه عملیاش هم در خرید اینترنتی مطرح میشود: کالا را در «سبد خرید» بگذاریم و پرداخت را برای فردا نگه داریم تا هیجان فروکش کند.
در پایان، چند «تله ذهنی» که خریدهای هیجانی را تشدید میکنند معرفی میشود: سوگیری تودهوار (چون همه میخرند، من هم میخرم)، لنگرگیری (چیزی که قبلاً ارزشمند بوده هنوز در ذهنمان ارزشمند میماند)، اعتمادبهنفس بیشازحد (بدون مشورت تصمیم میگیریم و بعد پشیمان میشویم) و هزینههای غرقشده (چون قبلاً پول دادهایم، باز هم ادامه میدهیم تا اشتباه را نپذیریم). جمعبندی برنامه هم روشن است: با ثبت هزینهها + بودجهبندی + پسانداز غیرصفر + کنترل خرید هیجانی با تأخیر میتوان حتی بدون افزایش درآمد، یک قدم واقعی به سمت آرامش مالی و «ذهن آگاه، جیب آرام» نزدیک شد.
